This is default featured slide 1 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

This is default featured slide 2 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

This is default featured slide 3 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

This is default featured slide 4 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

This is default featured slide 5 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

Wednesday, December 20, 2017

SIAMPI MAW PASTOR?


Agelh ~Dr. Lian Muan Kim
 
Siampi le pastor tawh kisai ngaihsut khialhna om theizel ahih manin tua i ngaihsut khialhnate lakah thunih bulphuh-in thu kikum ding hi hang.

1) Ordination kipiakna pen siampizaa kipiakna, ahih kei leh siampi suahna kisa kha hi. Ordination cih kammal pen Latin kam ‘ordo’ pan hi-a, ‘seh,’ ‘koih’ cihna ahi hi. LST sungah Zeisu in a nungzuite paikhia-a gah hoih a gah na ding uh a sehna (John 15:16),pawlpi sungah upa sem dingin mi 7-te a sehna uh (Acts 6:3), Egypt gam makai dingin Joseph a kisehna (7:10), pawlpi makai ding seh in, ci-a Paul in Titus a sawlna (Tit 1:5), Thuciam lui hun lai-in biakna nasem dingin siampite a kisehna (Heb 5:1), cihte kimu thei hi. ‘Seh’ cih kammal ahih lian loh hangin mission kuan dingin teelkhia (Acts 13:2), pawlpi sunga nasem dingin lu tungah khut nga (1 Tim 4:14), cihte zong kimu thei-a, pawlpi nasem dingin lu tungah khut nga ziauziau lo ding (1 Tim 5:22), cih zong kimu thei hi. Tua hi-a, ‘seh’ cih kammal lian sangin a thu thupi zaw a, Pasian nasemte kisehna, kiteel khiatna, Pasian sap mite mipi mai ah kipsakna, cih a thupi ahi hi. Tua ahih manin ‘ordination’ pen Pasian teelsate kipsakna hi lel a, ‘zaa khanna’ hilo-in panmun kilaihna zong hilo hi.

Ahi zongin tu hun ciangin ‘ordination’ ngahna pen siampizaa ngahna-in I ngaihsun kha hi. Tua ahih manin ordination i ngah ciangin Siampizaa ngah ci-in zakhanna, zaliatna, thuneih zawkna, thupi zawkna, leh khami zawkna khat-in i ngaihsun a, gualzawhna nam khat-in zong ngaihsun ihih manin ganpi ganta tawh ki lawm/ai hi. Pawlkhatte bang in Reverend ngahte pen a khami mahmah pah ding, a mawh thei nawnlo liang dingin ngaihsun uh a, amau thungetna bek a kidawngding sa uh hi. Pasian ngiat in zong thupi a sa zaw pah keei dingin ngaihsun uh a, Reverend sia omlohna pawlpi bang pawlpi picing lo-in ngaihsun uh hi.

A dahhuai simsim thu khat ah Reverend sia a omloh manin (siampizaa ngah I omloh man) pawlpi pawlkhat in nekkhawm i ne kei a, i nek phial le zong Reverend sia khatpeuh hong zin zawh ni bek-in ne ihih manin kha 6 khatvei maw, kum khat khatvei maw, khawng bek nekkhawm kine kha thei hi (‘Reverend’ zong Latin kam ‘revereri’ pan hi-a, ‘zahtak,’ ‘zahtak huai’ cihna). LST in nekkhawm pen i nek zelzel, i nek mun sim pian dingin hong gen hi (1 Cor 11:25, 26). A tawmpen kha khat khatvei peuhmah hi leh maw! Lengla siate in nekkhawm hong piak ding uh sangin khuatual pawlpi siapa, tua pawlpi sunga kha tawh a kidim, a picing khatpeuh ih nekkhawm piakna zong LST tawh kituak zaw lai hi. Banghang hiam cihleh khuatual pawlpi pen tua pawlpi ah thunei pen hipah a, mipite in sia-a a zat pen uh zong tua pawlpi aa dingin a kilawm pen, nekkhawm pia dinga a kilawm pen ahi hi. I pawlpi siapa sangin a pua lam pana hong pai sia khatpeuh thupisak zaw kha mawkmawk kei ni.

2) Pawlpi siate siampi kisa takpi uh ahih manin sehsuah khempeuh amau ngah ding bekin ngaihsun kha om hi. Tua ahih manin pawlpisia pawlkhatte in sehsuah khempeuh ko aa ding hi, ci uh hi. Evangelist sia pawlkhatte leuleu in sehsuah pen na utna peuh uah pia lel un; Pasian nasem khatpeuh pia lel un, ci kawikawi uh hi. Pawlpi bekah kipia leh amau ngah kha lo ding! Tua hi-a, pawlpisia/pastor-te leh siampite a kibang mah uh hiam, cih kikum masa ding hi hang.

Siampite:
Aaron khang pan siampi gui hong kipat ma-in siampi tam simsim om khin hi: Melchizedek (Gen 14:18), Moses sungh pa (Exo 4:1), Israelte Egypt gam pan hong paikhiat-un siampi honkhat in zui (Exo 19:22, 24), Midian-te siampi (Exo 18:1), Josephsungh pa (Gen 41:45), leh pasian tuamtuamte’ siampite zong kimu thei kawikawi hi (1Sam 5:5; 1 Kings 12:32; 2 Chro 139).

Siampite pen mihingte le Pasian kikal-a palai hong sepsakte hi uh a, Pasian tunga hong thumsakte ahi uh hi. Zeisu in eite aa dingin Siampi Lian hong sepsak ahih manin siampi i kisam nawn kei hi (1 Tim 2:5; Heb 8:6; 6:19-20; 7:23-28; 9:11ff).

Zeisu hun lai-in siampi 18,000 bang om hi, ci-in Jeremias in gen hi. Tua 18,000- te pen pawl 24-in kikhen uh a, kaal simin biakpiakna pia kilaih den uh ahih manin pawl khatin kum khatin nih vei bek biakpiakna pia kha uh hi (Luke 1:5). Tua banah kum simin Jerusalem ah pawipi thum a siim dingin pai den uh hi. Tua pawi sunga siampi sem dingte aisan (lot) uh a, a ngah peuhpeuh in sem pah uh hi (1:8-23). Tua hun teng longal a inntek uah om lel uh a (1:23, 57), sep ding khatpeuh a om le zong sem lel uh hi.

Gtn: phaknatna a neite a dam uh leh, dam takpi maw cih pen siampite in sit phot uh hi (Mark 1:44; Luke 5:14; 17:14). Pasian hehpihna tawh siampi tampite zong Zeisu umin piangthak uh a, pawlpi sungah hong lut uh hi (Acts 6:7). Ahi zongin pawlpi sungah zong siampi/sia/pastor sem pah uh hi, cih om tuanlo hi. Siampi/Levi piangthak tampi lak ah missionary/pastor a sem khat bek i mu thei a, tua pen Barnabas ahi hi (Acts 4:36).

Siampi khempeuh Levi mi hi uh a, ahi zongin Levi khempeuh siampi hilo hi, icih mah bangin Levi tampite pen siampi suak ngeilo uh hi. Ahi zongin biakna nasep sem veve uh a, amau zong siampite mah bangin pawl 24-in kikhen uh hi (Zeisu hun lai-in Levi 10,000 val om, Jeremias in ci). Biakinnpi sungah bang sem deuh uh hiam cihleh music lam tavuan la diak uh hi. Mimal-in a min uh kilo ngei khollo a (Luke 10:32; John 1:19), biakinn huang sungah palik zong sem uh hi, ci hi (Middoth I, 1-2). Tua ahih manin Zeisu a mante lakah ‘officers’ a cihte pen levi-te hi kha ding uh hi (John 7:32, 45-52; 18:3, 12).

Zeisu sih zawh kum 40 khawng ciangin Josephus in Rome kumpi Nero tungah Jerusalem khuapi a thupina a genna ah, Jerusalem ah Paisanpawi in (AD 66?) tuu 256,500 kigo hi. Mi 10 ai dinga tuu khatta a kigo ahih manin mi 2,565,000 bang pha hamtang ding hi, ci hi (Jewish Wars 6, 9, 3). Siampi a tam mahmah zek kei leh tuu 256,500 tawh biakpiakna piak ding pen baih hetlo ding hi. Tuu gawh na ding mun-a akisehna mun bek ah a kigo hi leh gawh khatin tuu 600-ta bek kigo thei ding a, tuu 256,500 a kigawh na dingin nai 417 bei-in ni 17 val bei ding hi, ci uh hi.

AD 70 kum-a kipan Jerusalem biakinnpi a om nawnloh zah khatin siampi zong om nawnlo a, biakna nasem Levi-te, cih zong om nawn lo hi. Biakinnpi a om nawnloh khit nungsang Biakinnpi sunga nasep teng leh nasem teng zong a kisam nawnlo ahi hi. A om lai phial uh hi mah le zong Judahte ngeina tawh a kalsuan suaksuak uh ahih manin pawlpi tawh kisai kha vetlo hi. Pawlpi pen AD 30 khawnga kipan hi-in, a diakdiakin sawltakpite le Zeisu sanggamte in makaih uh hi – pastor sem uh, cih ding hi mai hi. AD 70 ma-in mun tampi, gam tampi ah pawlpi tampi kiphut khin a, tua pawlpite ah pastor zong om khin hi. Gtn: Crete tuikulh-a pawlpi tuamtuamte ah Titus makaihna tawh pastor a kikoih pen AD 65 ma hi limlim hi. Paul pen AD 70 ma-a si hi a, a sihma-in ama tungtawn-a piang pawlpite in pastor nei kim khin uh hi. Piangthakte in a citpiaknate uh pawlpi ah pia uh a (Zeisu hong paikik dong), Judahte in bel a sehsuah/sawm-a khat uh biakinnpi ah piapia lai uh hi (AD 70 dong). Tua hi-a, pastor le siampi pen kisai vetlo ahihna kimu thei hi.

Siampite Hihna:
- Aaron leh a suan a khak (Exo 28:1, 44; 30:30)
- Siampi khempeuh Levi mi, levi khempeuh siampi hi khin tuanlo
- pasal hi hamtang ding (Exo 28:1)
- kum 30 pan 50 kikal hi ding (Num 4:3)
- poina hemna neilo ding (Lev 21:16-23)
- Hoih tak-a zi nei hi ding (Lev 21:9, 14)
o Numei kizuak tenpih lo ding
o Nuthawi tenpih lo ding
o Siampi khatpeuh ih meigong ahih kei leh meigong tenpih theilo
o Siampi lianpa in ama minam, nungak bit bek tenpih thei ding
- Damlohna neilo ding (gtn: phaknatna, Lev 22:3-9
- Khamul heuhlo ding, sam heuh ding (aih hang meet lo ding, Eze 4:20; Lev 21:5)
- puan hoihtak-a silh sitset ding (Exo 28:1-4; Eze 44:17-19)

Ngaihsut pak ding:
Aaron khang bangin pastor khang kizom ding hi leh bang i suak zen tam? Pastor pen Levi minam hi hamtang ding hi leh kuan sem mawk ding? Kum 30 pan 50 kikal bek hi leh a sem nawnlo ding tam si ni e! Poina hemna a neilo bek hi mawk leh…zi le ta vai ah paubanna a nei vetlote bek hi leh e … a cidam sitsette bek hi leh, khamul heuhlo sam meetlo ding ci lailai … siampi le pastor bel a kibatna taktak om kei mai!

Siampite Nasep:
- Pasian thu/thukham hilh ding (Lev 10:8-11)
- Mi kitawngte thu khen ding (Deu 21:5)
- Gangawh biakpiakna pia ding (Exo 29:38-42)
- Mi siang mi nin sit ding (Lev 13-15)
- Paknamtui hal ding (Exo 30:7-8)
- Mipite thupha pia ding (Num 6:22-27)
- Pasian thupha pia/phat ding (Deu 10:8)
- Biakbuuk keem ding (Num 3:38; 4; 16)
- Biaknatau keem ding (Lev 6:8-13)
- Biakbuuk sunga khuaimeivak le anlumte keem ding (Lev 24:1-9)
- Biaknataute ah meei mitsak ngeilo (Lev 6; 12-13)
- Pengkul mut (Num 10:1-10)

Ngaihsut pak ding: 
Siampi le pastor a kibatna a gen ding hi leng i gen theih ding taktak khat bek om mai hi – Pasian thu hilh ding! Tua lo dangte bel kibatna om lo mai hi. Siampi le Pastor kibanglo ahih leh … Siampi le pastor kibanglo ahih leh ka sehsuah piak a kul nawn diam, kua tungah bangzah bangci piak ding ka hiam, Pastor-te koicih ding, cih dotna tuamtuam hong om pah hi.

Sehsuah piak a kul nawn diam? 
Thuciam Lui sungah sawm-a khat nam thum om hi: 1) Israelte in siampite le levi-te’ nek dingin sawm-a khat pia uh hi (Lev 27:30-33; Num 18:21-32); 2) A lo sung pan a piang khempeuh I sawm-a khat pia uh a, biakinnpi ah hong paipih uh hi (Deu 14:22-26); 3) Kum 3 a cin simin sawm-a khat piakbeh uh a, amau khua ciatciat ah khol uh hi. Levi-te, meigong tagahte, leh pemtate aa dinga a piak uh ahi hi. Tua hi-a, Israelte piakkhiatna pen 10% bek hilo-in 23% bang ahi hi.

Levi-te tunga a piakte uh pen biakbuk kepna (biakbuk lamna, puahna, tuahna,ctp.), biakbuk sunga a nasepna uh leh biakbuk sunga van siangthote hoih tak-a a kepna dingun kizang hi (Deu 18:21-24). Tua banah Levi-te nangawn in amau sawm-a khat ngah sung panin sawm-a khat mah khenkhia uh a, siampite pia lai uh hi (Deu 18:25-32; Mal 1:6-14). Tua hi-a, siampite longal in sehsuah pia tangtang uh hi. Mipite in siampite le Levi-te nek ding, biakbuk tawh kisai-a zat ding, leh meigong tagah pemta-te aa dingin a neih khempeuh uh pan 23% bang pia uh a, Levi mite in amau tunga kipia sawm-a khat lak pan siampite aa dingin sawm-a khat mah piasawn lai uh hi. Zeisu hong sihma-in mite in 23% bang pia uh ahih leh hehpihna hun-a nungta, ei thu-umte in tua sangin tawmzawsak sam ding i hia!

Kua tungah bangci piak ding ka hiam? 
Siampite longal in sehsuah pia uh a, siampite, levi-te, mizawng dampam pemtate ading leh biakinn vai tawh kisai-a zat dingin pia uh hi. Pawlpi kiphuh khit- akipan pawlpi sungah pia uh a (Acts 4:34-37; 2 Cor 8:10), pawlpi nasemte aa ding (Phil 4:15), mizawng daipamte aa ding (Eph 4:28), leh cimawh huh na dingin pia uh hi (1 Cor 16:1-3). Bangzah pia ding cih lian omlo a, piak zawh zahzah piak ding ahi hi. Neih nailoh sung pan hilo-in neihsa sung pan a, khenkhiat ding ahi hi (1 Cor 16:2; 2 Cor 8:3, 11, 12).

Tapa khat bek a neihsun hong pia pa, i neih khempeuh hong piapa aa dingin sawm-a khat bel tawmlua hi (2 Cor 9:5-8). I piak ciangin lawp tak leh cingh tak-in piak ding hi a, sawl zawh thu, pia lo-a om theilo ding, cih ngaihsutna tawh hilo-in lungkim tak leh phal tak-a piak ding ahi hi (2 Cor 8:4, 7, 8; 9:2, 5-8). Ahi zongin pia un, ci-a hong kisawl ahih manin zong piak ding ahi hi (1 Cor 16:1). Tawm a vawh te’n tawm at dinga tam a vawh te’n tam at ding hi (2 Cor 9:6ff).

Pastor-te koicih ding? Bangzah pia ding? 
Siampi hilo uh ahih manin sawm-a khat (sumpi khempeuh) amau ngah ding hilo hi. Ahi zongin hoihtak a pawlpi a makaih makaite, a diakdiak in thugen le thuhilh nasep hanciamtak in a semte in pahtawina a zah nih a ngah ding uh a kilawm hi. Banghang hiam cihleh Lai Siangtho in, “Bawngtal in buh a cil laitak in a muuk hencipsak kei in. Na asem mi in thaman a ngah ding kilawm hi,” a ci hi (1 Tim 5:17-18). Kua in ama sum zangin galdo in kuan ahi hiam? Lenggah kung suan a, a gah a nelo kua om ahi hiam?

Ahih kei leh gankhawi in a nawi a nelo kua om ahi hiam … Moses thukham sungah, Bawngtal in buh a cil laitak in a muuk hencipsak kei in, ci in a kigelh hi. Pasian in hih thu ah bawngte a cih nopna ahi hiam? Ahih keileh eite hong gennopna ahi hiam? A taktak in eite aa dingin a kigelh ahi hi. Lokhopa in lametna tawh lokho a, lametna tawh buh a cilpa in zong a lamet pen a ngah theih nadingin buh a cil ahi hi. Note aa dingin khalam thu khaicite hong vawh khin ka hih manun note tung panin leitung nate ka ngah uh hangin lianlua ding ahi hiam … Tuamah bangin lungdamna thu a tangkote in lungdamna thu mah kivakna in nei uh hen ci in Topa in thu hong pia zo hi. (1 Cor 9:7-11,14). Pasian thu a kihilh mipa in a hilh mipa tawh na hoih a neih khempeuh zangkhawm tahen (Gal 6:6). Tu in, sanggamte aw, note lakah nasep a hahkatte le Topa sungah note hong makaih a, thu hong hilh mite na zahtak nadingun kong thum uh hi. Amaute nasepna hangin itna tawh na thupi ngaihsut mahmah un (1 Thess 5:12-13a).

Thukhupna: 
Upate le pawlpi mite aw, i pastor-te hoih tak i et mateng Pasian thu a mang nailo ihi hi. Pastor-te in zong i sep ding teng hoihtak i zawh kei leh a zumhuai ahi hi. Thuman ding haksa sa kei ni. Sumpi khawng it tentan se dah ni. Sumpi it tentan-a, pastor-te khasum khan ding khawng haksa a sate pen piakkhiatna a hat pawl hi khollo zaw uh hi. Nang sum na it leh phamawh kei. Nangma neihsa ci ni. Ahi zongin banghangin pawlpi siate in nang hangin gilkial lawh liang ding uh ahi hiam? Pasian sum Pasian nasepna-a zat ding hi-a, bank khawnga koih euau ding hi masa lo hi. Biakinn sangin siate thupi zaw a, inn le lo sangin nuntakna thupi zaw hi. Judahte in siampite a vaak mah bangun pawlpite in i pastor-te vaak ni. Vaak nuam limlim peuh le hang Pasian in hong vaakzo sak ding hi.

Friday, November 3, 2017

Khuado Pawi Leh Thu-um Mite


Khuado Pawi Leh Thu-um Mite
By: Sya. Sian Kop Lian

Thubulphuh: Sawltak 17:26-27. Mihing khat tung panin leitung minam khempeuh hong piangsakin, leitung khempeuhah a omsak hi. Amah in mihingte a piansakma pek in mihingte’ nuntak tanvei ding le a ten nading uh mun a sehsa ahi hi. 27. Hih bangin a hihna pen mite in amah zongin eite kiang panin Pasian gamla het lo hi.
Thupatna 
Zomite sungah khuado pawi tu lamcingin hong  thupi to sem sem a, pawi thupi pen ding le zatloh neihloh aphawmawh, bawl hamtang dingin kinei-in ki lawpin ki ling lawng zezen hi.
Khuadopawi cih kammal ih zatma in ih ngaihsut ding a thupi pawlkhat ah, khangthak thu-um mi pawl khat muhzia, Tapidaw asuakkhin ten hihpawi bawlkul ding hiam? Cih dotna ih lung ngaih kawm-in leitung biakna pawi thupi khat tawh et kak kawm ni.
Tuni ciangdong leitung mikim in a theihpih pawilian mah mah biankna pawi khat om-in tua pawi in, Paganism ki ci hi. 
(Paganism:Pagan cih kammal hong piankhiatna Latin kam pan hi in, akhiatna country dweller or villager, gamleitang munkhat peuh peuh ah a tengmi ahih kei le, khua khat peuh peuh ah a teng mi cihna hi.Adiakin ngeina le mihing pianzia tung tawn in biakpiakna cihte thupisak phadeuh uh hi. Hih leitung biakna pan in piandang deuh khat in ki ciamteh hi.Tanglai a, ihpu ihpa ten bang um uh hiam, cih bulphuh in khangthak Christian biakna tawh aki lehbulh piandang mah mah ngeina biakna cileng zong aki khial loding khat hi. A upna bulpi in nakhempeuh um, adiak in, hih piansakna (universal, mother earth) cihte pen hongsiam Pasian hi ci-in um bektham lo-in, pasian tampitak om hi cih upna zong a hi hi.)1
A thu in, hi ci-et pak leng hoih mah mah tawh kibang hi. Aizong in, Pasian deih  Biakna tawk aki lamdang Biakna le ngeina khat in a na ki ciamteh upna khat na hi hi.
Bang hangin, hih Paganisim hong gen dih dih ka hi hiam cih le, ei zomite zong ihpu ihpa te hunkhat la-in updan, sandan pen hite tawh ki lamdang lualo ahih man-in, Paganism thu hongsut masa hing.
Tua le, zomite, ih gamah Pasianthu hongtunzawh kum 100 aphakhinte in khuado pawi ih bawlding tak ciangin, ngeinalui bang tek tek in bawlding lawphuai takpi maw lawphuai lo cih ki ngaihsun masa lo zaw in, tukum khuadopawi nasia sak mah mah ding, a thupi thei thei a, bawlding , agam agam akhua akhua ah bawlding, zatding ki lunggulh tek mah mah hi.

Tuale, khuado ii deihna bulpi bang teng a hi tam? Cih atomno khatin ento pak ni.
Mipawlkhat te bangin khuadopawi ihpu ihpa ten abawlzawh uh kum 600 bang phakhin ding hi, ci-in kigen a, ahi zongin man maw manlo cih pen ngaihsutna ah om-lai hi. Zomite khang tangthu asut sut akan kan ten, B.C 511-475 pek pan in sente pilna thuthukpi angaihsut siam aminthang ahi Confusion ii gamukna pek panin kisut to ze zen hi. Aizong hi te, manding maw manloding cih pen kikup ding le criticize abawl dingin kuamah tung hong pulak lo hing cih hong telgen pah nuam ing.
Paganism pen ei Asia gam ah adiakin,Sengam, Indiagam, Japangam cihte ah ana kiciing a kizang mah mah khat a hihna tawh ki zui-in, ei zomite zong sengam pan piang hi hang cih ihupna ii suut toh teh, khuadopawi ih cihin ih kipatzawh kum 600 bang a sawtkhin hithei phial mah ding hi.
Leitung biaknapawi Paganisim atomin i enkhin a, tua biakna in a deihna tak tak, Tapidaw suahma biakna( pre- Christian)cihna hi ci-in scholar tampi in na ciamteh uh hi.
Khuado ii, alimlemel tak tak pom in thu-um miten ii bawlding ahoih mah hiam?
 The core of khuado: Khuado ii laingek, akilampzia a tak tak a deihna tawm ento ni.
(Zomite in Ngeina leh Tatdan (Culture & Tradition) sungah Pawipi thupi nih kinei hi. Tuate Sialsawm pawi (Lawm anneek) leh Khuado pawi (Sawm anneek) hi.
Khuado ii a deihna suut pha kikkik ni. Zo kampau ah “Khua” cih kammal pen gentel pak theihloh zah dongin thuk in zai hi. 
Teenna vangkhua mun nuam, lamgialkiatna mun, i khankhiatna mun, nuntak khuasakna mun, i lungsim i khavang giahdetna mun, i neih leh lam koihna mun, daihna mun ahi hi. ‘Tui’ omlohna ah khua kisat theilo ahihman ‘Khua le Tui’ ci-in kikop in kigen hi. La i phuah ciangin zong, “Ciintui, Dimtui, Thangtui, Geeltui cihbangin i phuahna ah khua ii thupitna alak ahi hi. Tua ahihman in khua leh tui, gam le lei, mun le mualte in u le nau hong ki-itsak, hong kihuaisak pen i khua pan kipan hi.)2

"Do" cih kammal in kamkawm hi-a, akhiatna nam nih nei hi.
(A masa pen in ‘Khuado’ cih ciangin, kum khat sung tawntung khawh-le-tuk, khawi-le-vulh tungah thupha hong pia ‘khuazing khuasiam’ tungah lungdam kohna leh thupha ngetna hi-a, asisa pi-le-pu, nu-le-pate’ kha sam in zindo-a an limci pen neekkhawmna tawh ankuang umkhopna hun nuampen ahi hi. Ei le ei zong zin ikidona khat hi. Lengla do na zong hi. Anthak limci i neek khop masakna hun hi.
Khat lam leuleu ah, lungkham tuahsiat, sihna natna hong pia thei dawihang kauhangte hawlkhiat hun hi a, gal-le-sa, haksatna dona leh ahoihlo khempeuh hawl khiatna hi. Khua siansuahna zong hi. Hih thunih gawmin KHUADO kici hidingin ki-um hi. Anlak, Tuktun, Kumkhen, Cianlep zong ici hi. I sanggam dangte’n Tho, Fanger, Kut, Dawngpui, Kumci.. ci uhi.

Tanglai leh i pu le pate hun ciangciang ah khuado hun in lungdam leh lungzuan kigawm khawm hi- in ngaihsutna tam ahihman, sakibaak, zukitulh in khitui luang pilhpelh in lungdamna leh khansau nading in hih bangin a lunggulh late anasut khawm in thupha dawh uh hi.)3

Hih atunga khuado ii, adeihna tak tak kiciantakin ii mukhia hi. Ihpu ihpa te khuadohun ih lungngaih kik tak ciangin, “khuado” ii,a zialetong sepdan, bawldan te in, Tapidaw ih suahma a, ii minam pawithupi mah mah khat a hih lam ih tel hi.

Thupi-in zong ciaptehtak takpi le kepcing ding thupi mah mah hi.

Tapidaw ihsuah khit te 

Tapidaw thu-um mi, ihsuah khit teh ngeina luibang tek tek a, zatkik ding apha mawh hi nawn lo in, Pasian bawlsa leitung mitampi te lak ah, minam khat a, ihpian zawh kumtampi hunsung pan-in tuni ciang dong muntuam gamtuam ah, Topa’n ma hongtonpih hong ompihna te tungah lungdam ako den te,Topa tungah minambupin lungdamkoh hun hi zaw hi cih telkim siamkim tek le hang, zukham ankham minam khat le khat beh le phung khat le khat kiko suk kiko tohna cih te hongom nawn lo ding hi.
Ih ngeina athupit mah bang in, ihngeina ih zatsiam loh teh, ihngeina mah in ihminam hong neu koih a, kilemna ding pan kimuh khialh nading dong hongtun thei ngeina hi zel kawi kawi hi.
Ih ngeina lui bang tek tek in ih zatnop a, lungzuan khuangahna, nungthu sinthu te  suutna in ii neih khak le, azatdan asiam nai lo hi ni cih a gen nuam hi zaw hi hang.
Tuhun ciangin, Pasian hongupna telkhin theikimtek ki hi napi, anungta Pasianthu sung ah, ii neih nithupi, thawkkikni (Resurrection day) cih bang te sang in zong, minam ngeina vai ih thupit sak zawk khak loh ding, anungta Pasian nungzui ih hih le, ngaih sun kimtek thei ding thupi mah mah ding hi.
Tuabang hi lo-in, Pasian nite sangin minamni te ih thupit sak zawk le, Pagan upna tawh aki lamdang lua-lo pawi abawl bawl ih suak khak ding cih zong pilvang kul mah mah ding in lam en hang.

Thu khupna
Anungta Pasian thu-ummi, ii suahkhit ciang in, nungzui Paul in, hong vaikhakna Colossians 3:16 te zong lungngai kawm in, annek tuidawn, biakna pawi, khadet pawi cih te ah ih pilvang ding hong genna te zong mangngilh lo-in, ih hihtheihna khat peuh peuh ah, ki ultung tuang sak lo in, Pasian mitsuan tin ten leng,Topa maipha amu minam Zomi te suak bek tham lo-in, leitung bek ah nuam a sa hi lo-in, tawntung nuntakna, ii kha ading mah mah zong a mitsuan te hiding hi hang. A telkim ciat dingin Topan thupha hong piata hen!

Notes: 1.Pagan cihkaml hong piankhiatna le aupna tomno cik, Paganisim Wikipedia, 2017.
2. Khuado cih akhiatna, Prof.C. Thang Za Tuan, khuadopawi,Malaysia 2017, cinpu zomi laibusal pan lak kik.
3. Do cih kammal, Prof.C. Thang Za Tuan, khuadopawi, Malaysian 2017.




Friday, September 15, 2017

#Numei_Khat_Hi_Leng

1.Numei khat hileng ka pasal tung ah kalungsim leh kapumpi avek in kapia ding hi.

2.Numei khat hileng kapasal kazahtak dinga,zahtakna toh kahoupih ding hi.

3.Numei khat hileng kapasal ukna nuai ah kanungta ding hi

4.Numeikhat hileng kapasal kagensia ngeikei ding hi.

5.Numei khat hi leng ka pasal nu leh pa akipan amel theih khempeuh ka it pih ding hi.

6.Numei khaat hi leng hehna khat kaneih teh ka nuhleh pa inn ah kaciah pahpah kei ding hi.

7.Numei khat hi leng ka innkuan sung thu midang te kiang ka gen pahpah kei ding hi.

8.Numei khat hi leng ka pasal hawmthawh ka sawm den sanga thanemnate ah ka laptoh zawh nang ka hanchiam ding hi.

9.Numei khat hi leng ka pasal phuisam, tomlawhin ka om pahpah sang thupha pia in thungetsak ka hanciam zaw ding hi.

10.Numei khat hi leng ka pasal nasepte ah zumpih lo zaw in ka thupi ngaihsutpih zaw ding hi.

11.Numei khat hi leng ka pasal lungkiat loh na’ng in ka pum pi ka hahsiang ding a,a kilawm bangin ka kizemding hi.

12.Numei khat hi leng ahih theih laiteng ka pasal tawh ka omkhawm dinga, a pha a sia thuakpih ding ka hanciam ding hi.

13.Numei khat hi leng ka pasal beh leh phung pen kei a hi cih ngaihsunin a khantoh theih na’ng in ka hanciam ding.

14. Numei khat hi leng ka pasal hangin ka kiphatsak khak loh na’ng ka kidawm pha mahmah ding hi.

15.Numei khat hi leng ka pasal sangin thuneih zawk ding ka hanciam kei ding hi.

16.Numei khat hi leng ka pasal a khualzinna pan hong vai tun phetin thusia tawh ka vaidawn pahpah kei ding hi.

17.Numei khat hi leng ka pasal a sia lam peuhpeuh ka han thawn ngei kei ding hi. 18. Numei khat hi leng ka pasal omloh kalin khuaval zulhtat na te ka bawl kei ding hi.

19.Numei khat hi leng ka pasal lungkiatna a neih ciang in tha pia in thu ka ngetsak den ding hi.

20.Numei khat hi leng mipi kikhopna khempeuhah a manlah pen, a kamtampen leh a kidawkpen ka hih khak loh na’ng kaki dawm ding hi. 21.Numei khat hileng kapasal thanemna mun leh akicinlahna munte ah ka panpih theih zah in ka panpih ding hi.

22. Numei khat hi leng ka pasal in mundang sangin ka inn uh nop a sakpen na’ng ka hanciam ding hi.

23. Numei khat hi leng ka pasal lup ma-in ka lum pahpah kei dinga, zing a thawh ma in katho masa ding hi. 24. Numei khat hi leng ka pasal annek ma in an ka ne kei ding hi.

25. Numei khat hi leng khutsiam khat teitei’ ka sin ding a, innkuanpih te dingin ka zang ding hi.

26. Numei khat hi leng ka pasal hong theihsiam na’ng thusim neih ka pelh ding a, ka thanemnate ka pulak zel ding hi.

27. Numei khat hi leng hun awng ka neih sung in khualak ka vak sangin innkuan a ding nasep hoih khat ka sem zaw ding hi. 28. Numei khat hi leng na dang tampi ka hanciam sang in ka pasal a ding in zi hoih, ka tate a dingin nu hoih, ka teknu leh ka tekpa a dingin mo hoih ka suah na’ng ka lungtup lianpen ka hisak ding hi. Source : Lungdamna aw Pasian in thupha hing pechiat ta hen aw!

Sunday, July 16, 2017

GULPI AI LEH THIAN ZA MUNG

GULPI AI LEH THIAN ZA MUNG

Pu Thian Za Mung te innkuan pen Chin State Chawhte khua ah teng uh a, 2008 kum a thupiang ahihi.

Nikhat Pu Thian Za Mung pen a tapa tawh saphu leh sakuh beng in gamvak uhhi. Saphu paina zong dingin kikhen uh in mun khat tuak ah pai uhhi. Sau paiman nailo in kawm sung khat ah sakhi tal khat ling kalkal a ding Pu Mung in mu hi. Pu Mung in a temtawng lakhia in a sakhi gem/khum khiankhian in sat a sawm leh thampi khat tawh kibing muh vat hi.

Pu Mung in zong thampi aikaihsa hi ei, bangmah cih kei ning ci-in a nungkik leh thakhat in thampi in bawhpai in zialnelh a, a khanglam ah thampi tawh kikhuk suk khawm hi. Pu Mung in a temtawng tawh thampi lutang a sat leh thampi zong zaw pah in khahkol zaw deuh hi.

Pu Mung tapa in a pate thawm a zak ciangin thakhatin delh pah a,a pa tawh thampi vat huan in that uh a, tong 15 tak sau hi. A pata un a khanglam ah kai suk in luipang ah a sa sem dingin kithawi in pu Mung in temtawng tawh a ngawng a tan leh huihpi nung kipan pah hi. Huihpi nung nasia mahmah sung in a gulpi ngawng kitansa dak ngakngak kik a, a pa ta un sattuk kik thei uhhi.

Pu Mung in a gilkhei ding a kipat leh a kimah mihonpi ding tawh kibangin khuasik mul tho in a tapa lau mahmah hi. A tapa ciah mengmeng ding ut a, a pa in thamsa leh asinkha ciahpih ding bekbek ngaihsun hi. Thampi gilpi a tem tawh kuikek in a phen leh suang manpha nih la khia in a gei a suang tungah koih hi. Tua khit ciangin letmat guk a sau khepi cia cia suai tawn 6 zong mu hi. Suang tung a koih suang manpha lak a sawm leh kuaman a la lah hi lo in mang a, a kim a pam a zonzon uh hangin mu zo nawn mahmah lo uhhi.

Amau zong kinawh thawi mahmah uh a, a sa leh a sinkha te la in a puakhop tuak tawh ciah uhhi. Lam a pai uh leh muhtheihloh a zui om tawh kibangin a nunghei vat uh hangin bangmah lah mutuan lo uhhi. Thakhat thu in ping kipei vat in a tapa kipumpaih hi. A banglo kal sunghiam in a suaitawn te uh man cihtak in mang leuleu hi. A upmawhna teng a pumzon uh hangin mu zo mahmah lo uh a, a tapa in hibang thu thei ngei keng, a sa teng zong paigai ni a cih leh a pa in a sa te pailo e, pai mengmeng zaw ni, a ci hi.

Pu Mung te pata vaitung pen a thei masa sa in delh ngeingai uh a, pu Mung in a tuah khempeuh abanban in gen gai hi. Thampi sinkha pen vuttui koihna um sungah koih in hoih takin sincip uhhi.

Zan ciangin pu Mung in mang lamdang mahmah khat man hi. A mang in a tapa tawh gamsung ah a om laitak un, loudspeaker tawh mi awng awng a, Thian Za Mung te pata man dinghi hang, a ci hi. Tua khit ciangin galkap nih in ka kumpi nu uh na thah manun kong man uhhi ci-in man uh a, thongsung ah a koih sawm laitak in galkap mang khat pai in galkap khatpa thatlum pah in a khat pen kha 4 sung thongkia dingin ci zawsop hi. Tua khit ciangin khanglo hi. Zingsang a thawh uh ciangin thamsinkha a et uh leh a koihna a sin kihong lo na pi in mang leuleu hi.

Thampi a thahzawh ninih ni akipanin pu Mungte pata a ci uh na gawp in lumcip uhhi. Zawlsei khua a thungen thei khat a zot uhhangin phatuam tuanlo uhhi. A ganno te uh, leh a sakol te uh zuak in Kawlpi zato zuan uh a, bangmah nuamtuam tuanlo uhhi. Kawlpi a bumleh siam Phung Tin a lehsak uh hangin kilamdang tuan lo hi. Laitui khua a a sakol leipa uh pu Khan Za Khup in dawite thong ah a kia hi uh ciai, mi na zotzot uh a, na kibawlbawl hang un dam tuan kei nuteh, lah sihpih tuan kei nuteh, a ni a cin ciang dam lel nuteh, a cih ciangin pu Khup thugen um uh a, tua bangin om uhhi. Pu Khup gen mahbangin thampi a thah zawh uh kha 4 a cinni in dam cihtak in dam siang sitset uhhi. Tua akipan in pu Mung in gamlak ah thampi a muh zel hangin thah dingin ngaihsun nawnlo hi.



KUA KISAM ZAW
Laigelh/ Thang Do Khen.


1. Khua khatah Minister hong pai ding cih thu ki za sak hi. Minister pen a hun ciam lian-ah hong tung hi. Ahizongin khua mite kiging man lo uh hi. Khua upate khat in, "Uliante peuhmah a hunciam uh sangin nailang bang a kai zaw dingin a ngaihsun ka hi uh hi" a ci hi.

2. Khangual honkhat gualnopna bawl dingin lui lamah a pai uh hi. Ciamnuih leh cihtak a khen lo mikhat in, "Hong pai un, i lawmpa tuikia" ci-in kiko hi. A lawmte in um phalo uh ahihmanin a nungta lai in a lap man kei uh hi.

3. "Ka thusim theih khat hong gen ning, kua-ma kiangah na gen nawn kei in" a cih zawh a sawt lo-in, tua thu kikan-a, ama' tung mah a tu hi.

4. Naupang kum 5 mi khat khuapi sungah gammang hi. "Na pa kua hiam" ci-in kidonga thei lo hi. "Na nu kua hiam" kici-a thei lo hi. "Na khua-min bang hiam" ki ci-a thei lo hi. A buaipih dingte in buaipih thei lo hi.

5. Ta khat neihsun ci-in, avot a sa thuak sak nuam lo in, inn-ah a om sak den hi. A nu in anhuan' ding, mehbawl' ding a baihsa in koih kholh sak den hi. Cim phawngin a et dingin TV zong a lei sak lai hi. Sun ciangin a lawmte tawh TV en den uh a, a nu vai hong ciah kuan ding ciangin, kipei biangbuangin, mehbawl' ding hun ngah nawn lo-in zingmeh khing peuh a satsuah zel hi. "Ka lawmte hong hawhin, hun ka ngah kei" ci-in a nu mehkhing peuh a meh sak den hi.

6. Khatvei putu kikhawl khat a pu in, "Ka tupa no, hoihtakin ka makaih ding hi a ci hi. Nikhat sung a kikholh uh ciangin a tupa ut nawn lo hi. A pu lung nuam lo ahihmanin bangci thu hi ding hiam, ci-in a kanleh, "Ka nu, ka pa in zong hibangin hong bawl nai kei" a ci na hi gige in, a nu, a pa nangawn a na khasia zo mawk uh hi.

7. Company khat in a innlampa' kiangah a lam ding zah a zawh khit ciangin, a val-in khat lam beh lai dingin a sawl hi. "A hoih mahmah, a to mahmah dingin khat na lam lai in" ci-in thu a pia hi. Innlampa in, "A val-in khat lam dinga, hoih mahmaha, to mahmah ding, cih zaw lai pen, kei'n cik-a inn zulhlam ngei ka hiam, a val-a lam dinga tua bang hong cih sawnsawn pen hong simmawhna hi" ci-in hehlungpi tawh a kipan hi. Zawh baih theihtheih dingin hih mengmenga, a lamh sate sangin to zaw ding cih genlohin, zulhlamh lua ahihmanin, a pu a khem nadingin a tungtham teng a za hoih takin a zut hi. A zawh ciangin a pu a ap-leh a pu in, "Hih zah ciang i-kithuah pen, na citak mahmaha, ka lung a dam mahmah hi. Tu-a ahoih phadiaka na lamh pen nang kong pia hi. Na zi na ta tawh na luah ta in" a ci hi.

8. Pasian thu a kigenna camp ah ka luta, ka siate laka khat in hong makaih hi. Ki apna hong sap ciangin ka pai thei kei hi. Banghanghiam cihleh lo ka kiveeng uh a, kigi hong keek den hi. Telgenna:- (Tua nu, tua pa tua ci, ci-a a om thu khat a kigen hilo hi. Tulai hun panin khangthakte' mitkha ah a luai thei uding gen dan tuamtuam zatna hizaw hi. Khristian ihihnate sawt nailo ahihmanin, a hithei bangbanga hong ki makaih hiphotin, Khristian hihna hong sawt toto-leh, khangthakte in, a hithei bangbanghinawn lo-in, leitung lam, kha lam, kikhaikim-a hong gen khiat theih nading, muhkholh sak nopna hi).

9. A monu in a teeknu kiangah, "Kei a hoihlo tuam hituan ka hiam, na vawh bangin a at na hi hi" ci suk giap hi. A monu zong a sawt lo-in, teek hong hiding ahihmanin, kici giap zel ding hi. Tua khaigui hoihlo a botsat thei ding mi, tulaitakin kua hi ding?

10. (1) Bang mi etet, ka cihleh kei zong a en ka hi gige a, mite' hoih lohna ka koleh kei zong a hoih lo ka hi hi. Banghanghiam cihleh mihoihte in kua mah ko lo hi. (2) Vaihawm makai khat ka hi-a, meigit tangkhat in singkung tampi sia sak thei in, singkung khat in zong meigit tampi piangsak thei cih ka thei hi. Ka theih bang a thei lo mikhat in gam hong kang sakleh kua' mawhna hi ding? (3) Kammal hoih khat in lawm piangsak thei in, hunpha zong a bawl thei hi. Tua mah bangin kammal hoihlo khat in gal piangsak thei in, hun a sia sak thei hi. Hih thu a phawk masa ding pen a za masate mah hi a, tua mi kua hi ding? Telgenna:- (A mi tua hi, cih thu hilo hi. Khat leh khat kizopnate ah deih batloh hun om thei ahihmanin, a ngaihsun thei masa-sa in thu-khui pahpah thei leng, cihna). (4) Mite' mawhna ka maisakleh ka mawhna hong kimaisaka, mite' mawhna ka ciaptehleh kei' mawhna zong hong kiciamteh hi. Gal ka deihleh ka nei thei a, lawm ka deih lezong ka nei thei hi. (5) Satan in hong khem hi cih thei napi a, khem'zawha ka om'leh, khemna sunga ka tukna pen kei' mawhna maw, Satan' mawhna? (6) A hoihloh lam thei kha lo-a gamtate pen, 'Khial' (lamkhial) ki ci a, thei napi-a gamtate ahihleh, a 'Mawh' ki ci hi. Ki taangko napi-a theih lohna zong kua' mawhna hi ding hiam? Taangkote maw, Ei..? (Pilvan loh mawhna). (7) Ka tai theihloh nading mun khat-ah, "Hong kihilh hito kei ci-in ka mawk om'leh, ka kihelloh mawhna pen, hong hilh ding a mangngilhte' kisapna maw, kei-ma kisap na? Telgenna:- (Hih thu ah zong, vaikhat peuhpeuh-ah, ei hong kimangngilh taleh, khasiat ngaihsutin, ki-dai thah mawkmawk lo ding, cih lam etsakna mah ahi hi. Gentehna tawh mikhat i-zang phial zongin, amah hipah lo, cihna). (8) Mindaina thuak mikhat in a lawmte' kiang a va zuatleh, na thusim lo uh ahihmanin, lametna bei-in a sih lawh hi. Tua sihna thu-ah kua in mawh pua ding hiam? (9) A hilo pi khat up khakna pen kua' mawhna hi ding? (Thu kan loh mawhna). (10) Khristian gam sunga om hi napi-a, Hell khuk sung i-tunleh kua ngawh ding?

ZAWL AI THU

Zomi te pen tpkhanglui laid pek a kipanin pusa pasa, sumtawng, kelkong, innsungpi, sumtawng, huankhang, tui, gamsung, khuazing khuavak leh singbul suangbul bia te ihihmanin dawi biakna tawh kisai in siampi nei a, eipau ngiat in phuisam in biakna kician a nei minam ihihi.

Dawi siampi te in cidamsakna, bumtheihna leh bum lehna, zawl ai leh zawlkhen, khutdawh dawm leh aisan cih te hih theih uh a, hauhna liatna dingin tuiphul ai, gulpi ai, suang ai, sa ai, pheisam ai, Nitui ai akipan ih nei a, hong netum kik leh hong netum kik lo cih bangin Zomi te in tangthu ih nei hi. Tua ahimanin ai a kigen nak leh dawi thu in ih ngaihsun pah a, tudong in tua bangmah in kingaihsun lai hi. Zawl ai thu enleng mikhat in nungak/numei khat zawl ai a piak leh ngai pah in sulzuih pah lian hi. Ahihangin zawl ai tawh a kingai a kitengte pen kilemthei lo in kitawngtawng uh a, zawl ai kipia a kitengte a zi pen a teeksih omkhol lo in kigen hi. (Khantom cih na).

Pasian' Lai Siangtho ih sim ciangin Zawl ai pen BC 1900 kim pekin Jacob tapa Reuben in gamlak ah Zawl ai kung mu in a ciahpihna kimu hi. 

Piancil 30:14-15 14 Mangbuh lak hun laitakin gamlakah Reuben pai-in zawl-ai kungte va mu a, tuate a nu Leah’ kiangah a ciahpih hi. Tua ciangin Rachel in Leah kiangah, “Na tapa’ zawl-ai kungte kimkhat kei hong hawm in, hong thum ing,” a ci hi.

15 Ahih hangin Leah in, “Ka pasal nong suh thuneu sa na hi hiam? Ka tapa’ zawl-ai kungte zong hong sut lai ding na hi hiam?” a ci hi. Rachel in, “Tua ahihleh na tapa’ zawl-ai man dingin tuzanin amah, nang tawh hong lumkhawm thei ding hi,” a ci hi.

Solomon La 7: 13 Tua lai-ah zawl-ai kung a namtui gim na za ding a, singgah lim namcin i kong gei-ah a om hi. Ngaihno aw, a gah a lui le a thak nang adingin na duhduh kong koihsak hi.

Hih a tung a kigen Zawlk ai pen Hebrew pau in “DŪḎĀ’ÎM” cih na hi a, cidamna zatui, ta neih theihna ding lam a genna hizaw hi. (Fertility plant or Medicinal plant. Plant used as medicine that people believed helped a barren woman become pregnant)

Tanglai pek akipan zawl ai kung kizangin tudongin Arab mite in zang uh a, nau a neih theihna ding in a gah ne uhhi(used by the ancients as a means of promoting child-bearing). Tua banah a gimnam tui mahmah na pen zong a deih na bangbangin zang uhhi.

Tua ahimanin zawl ai nam nih om cihna ahihi. English in a tei uh ciangin mandrake/Devil's apple ci uh a, tua pen dawithu genna himawk hi. Tua pen mythology lampan a laksuk uh hi a, siattutna, mei kangsak thei dawi te, dawisiamna, dawi thu (witch craft, evil/black magic, etc.), Mandragora autubalis ahihi.

Lai Siangtho sung a, zawl ai pen dawithu hi leh Pasian mite ahi Jacob zi te leh Solomon kumpipa in nupa thu leh lawm kingaih thu ah Zawl ai zang hetlo ding uhhi. Lai Siangtho sungah a ai thu kigenlo in a kung leh a gah kigen hi. A taktak in Pasian ii vangliatna leh hong itna te pen Pasian ai hi a, dawi ai sangin Pasian ai hatzaw, phazaw ahimanin dawibia nawnlo in Pasian a kibia ahihi.

Zawl ai kung pen Zogam ah zong om a, meising in tuahkha leng innsung teng namtui vauvau zo liang in a gim pha mahmah hi. Tuhun ciangin innhuan leh gamhuan ah kisuan/kicing zihziah ta in zawl ai kung a gai (solid) te bang pen tam man mahmah hi. Zawl ai kung te la dingin nungak khat tungah ih tat pongmawk hangin hong ngai tuam hetlo in nazat nopna thei leh heh mahmah zaw lai dinghi. Zawl ai kung pan in zatui pawlkhat kibawl khia a, mitna, sungpai, gilpina leh cancer bawlna in hoih mahmah hi ci-in kigen hi.

Jacob in Leah leh anau Rachel tenpih a, kum 7 tuak a thalawh ngiat a ngaih mahmah a zi te ahihi. Lead te unau zat zawl ai pen itloh man leh ngaih loh man a, a zat uh hi lo in a ta neih theihna ding uh ahihi. 

Tua ahimanin zawl ai kung leh lawm ngaih vai a kizang zawl ai (dawithu) kibang lo cih pen ka muh dan ahihi. Zomi te leh minam dang te zat zawl ai dawithu te thulu dangin gen ding hihang.

Zawl ai kung cih pen Zogam a te leh gamdang te kibang khin lo hi. A nuai a dictionary te en suk ni; Piancil 30:14-16, Solomon La 7:13 sung zawl ai kigenna dictionary endihni; Mandrakes (Hebrew dudaim; i.e.) = Zawl ai kigenna nam tuamtuam te;
1) love-plants
2) violet pak
3) unok pak (Lily)
4) zanpaak (jasmine)
5) Pateh (truffles or mushrooms),
6) paak khempeuh (flowers) ,
7) sekpi (citron),
8) Sodom's Apple,
9) lqove-apple,
10) Satan's apple,
11) eggs of the jinn. Dictionaries - Smith's Bible Dictionary - Mandrakes Dictionaries - Easton's Bible Dictionary - Mandrakes


🌈#Ka_Modingnu_tungah_Laikhak
📝 # Zo_Kuam_Thawn
GAL-VAN NAM THUM
Laigelh/ Thang Do Khen

Friday, June 2, 2017

“CRUSADE” By: Rev. Paul Thangpi Germany

“CRUSADE”
By: Rev. Paul Thangpi Germany

Kammal Zatdan Kidawp Huai May 22, 2017 (Tuesday) ni England gam Manchester khuapi Manchester Arena Innpi ah American pop lasa siam Ariana Grande in concert bawl aman khin mipi Innpi pan aciah khiat ngei-ngai laitak Salman Abedi kici Muslim Al Qaeda le Islamic State (ISIS) tawh akizom mi khat in bomb puak kham sak-in mi 22 si in 59 liam hi. ISIS (Islamic States) in hih anuai-a bangin thu suaksak hi: With Allah’s grace and support, a soldier of the Khilafah managed to place explosive devices in the midst of the gatherings of the Crusaders in the British city of Manchester, in revenge for Allah’s religion, in an endeavor to terrorize the mushrikin [those who worship others besides Allah], and in response to their transgressions against the lands of the Muslims. The explosive devices were detonated in the shameless concert arena, resulting in 30 Crusaders being killed and 70 others being wounded. And what comes next will be more severe on the worshipers of the Cross and their allies, by Allah’s permission. And all praiseis [sic] due to Allah, Lord of the creation. [Allah (Muslim pasian) hehpihna le huhna tawh Khilafah galkap (Khilafah: muslim makaipi, muslim te upna ah Khilafah in muslim gamteng gawm dingin leitung ukcip ding) khat in Allah biakna thukkikna, mushrikin (Allah lo adang Pasian abia te) te galsimna le muslim gamte tungah hong khialhna te hangin Britain gam Manchester khuapi a CRUSADERS te lom omna khat ah bomb puakkham sak thei-a CRUSADERS 30 si in 70 liam hi. Mailam ah SINGLAMTEH abia te le apawlte Allah phalna tawh galdona nasia semsem ding hi. Allah, van le lei abawlpa phatin om tahen.] Atom in: ISIS le Al Qaeda te in ei Chrsitiante CRUSADER hong ci uh hi. Bang hangin Muslim te in Crusader (ahkl) Crusade cih kammal mudah mahmah uh hiam? AD 610 pan Islam biakna hong kipan hi. AD 638 in Jerusalam khuapi le Gam Siangtho (Holy Land, Israel) hong la in Europe pan Pasian bia in apaite tampi hong that hi.

RC Pope Urban II pa in Jerusalem khua le Gam Siangtho muslimte' khut sungpan lakkik ding christiante nasiatakin hanthawn in AD 1095 in muslimte hong sim-a May 7, 1099 ni in Jerusalem khuapi hong lakik zo hi. Tua christian galkapte CRUSADERS kici hi. Muslimte numei, naupang cilo in avek un that lum khin hi. Mi thahna sisan siakmit ciang bang hawktui luanin luang hi, kici hi. Tua hangin muslim te in CRUSADE cih kammal zadah uh ahihi. Tu hunciang gam tuamtuam ah minam dang le biakna tuamtuam lak ah om ihihmanin ei Christian te in zatdan siam ding thupi hi. Gtn. Pasian phatna Cialpi, Kha Cialpi, Kha Khawmpi, Kha Revival, Pasian Phatna Khawmpi, cihbangin Crusade min izat tangin kizang thei hi.

Rev. Paul Thangpi Germany

MI THUPI, MI LIAN, LEH MI VANGLIAN TAKTAKTE A DINMUN UH TAWH TEH IN SIMMAWH LEH BAWLSIATNA LEH GENTHEIH HAKSATNA' NA THUAKZAW UH. AHIH HANGIN DAWHZO VEVE UH.

MI THUPI, MI LIAN, LEH MI VANGLIAN TAKTAKTE A DINMUN UH TAWH TEH IN SIMMAWH LEH BAWLSIATNA LEH GENTHEIH HAKSATNA' NA THUAKZAW UH. AHIH HANGIN DAWHZO VEVE UH. 
by: Unknown

》ZEISU in Kumpi tokhom(Kumpi Tutna) nusia in, Leitung mihingte mawhmaisak na dingin, leitungah gentheihna thuak in, Singlamteh tungah sih ding teelzaw. 

》ABRAHAM(Father of the Nations) in Pasian maipha muhna dingin a tapa Isaac thah dingin na teelzaw. 

》MOSI in Egypt gamah vaihawmna innpi sunga Ulian hihsang in, Israelte suahtakna dingin Pasian thu mang a, haksat leh gentheihna thuak na teelzaw. 

》ESTHER in Jews mite nuntakna humbitna dingin, amah minam valpih ding na teelzaw.  

》SAWLTAK PAUL in Pasian gam zaisak sem zawkna dingin, Tangval Siangtho hih ding na teelzaw. 

 》DANIEL LEH A LAWMTE in Pasian Vangliatna kilatna dingin, milim mai a kun sangin, Humpi nelkai leh mei lipi sung na teelzaw. 

》JOB in Pasian a itna hang leh a gualzawh pa hihna kilatsakna dingin, a zi leh tate taan-in natna leh gentheihna cikim thuak mah na teelzaw. 

》SADHU SUNDAR SINGH in a innkuanpihte nusia in Zeisu itna hanga gentheihna teelzaw. 

》NELSON MANDELA in mikangte uk khum a mipihte tawh a suahtakna ding un, bawlsiatna leh suangkulh sung teelzaw. 

》MAHATMA GANDHI in India suahtakna dingin, thuak kinken ana teelzaw. 

》GENERAL AUNGSAN in Kawlgam suahtakna dingin, mi mai a kun ana teelzaw(Gam nih sutuah) 

》AUNGSAK SUU KYI in Kawlgam Galkap ukna pan Democracy ukna tawh kilaihkik na dingin a Kum a sim Innsung a khumcip na teelzaw. 

》MAHLALA YUSUF in laipil na dingin in thautang mai a ding ngam na teelzaw. 

》PU, CIN SIAN THANG in Zomite minam dangte tawh liangko kikim na dingin, Sungkulh leh vuak-le-sat thuak na teelzaw. 

》Pu, THANG KHAN GIN NGAIHTE in mite hong min piaktawm Chin/Kuki/Lushai ihihloh lam a kitelna dingin, laipilna tawh panlak na hanciam zaw(Tuni tan nawlkhin lai mah i bang uh)

 》Pu, General TUN KHO PUM BAITE in Zosuan Zotate gamkhat a omkhawmna dingin gentheih haksatna thuak na teelzaw(Laizom melma vang in...🔫) 

 》Pu, THANG LIAN PAU GUITE in ZOMI/ZOGAM a ding khualna in Zodawn(Khuata) gamlak ah teeng cip teelzaw. 

 》SALPHA 9 TE in gam leh leitang humbitna dingin anuntakna uh taan ding ana teelzaw uh. 

 *Kei theihdan leh pomdan kong gen ahi a, mi thupi teng min bel kihel kim sipsio lo hi. Na theihte uh hong behlap un* *Zogam Thang Singsit Zomi* _Ka Tuun Zogam, Ka Zua Zomi._ #Zogam_For_Christ#

NUIHZAKHUAI NA SA HIAM?

NUIHZAKHUAI NASA HIAM?

~Rev Dr JM Ngul Khan Pau~

-Sum Ks.1000(tulkhat) lai biakinnah na tawi ciangin lian mahmah a, sumbukah na tawi ciangin neu mahmah hi.
-Lai Siangtho laimai khat sung sim ding gimhuai mahmah a, thukizakna dalpi nihta sim loin na lum ngei kei hi.
-Biak kikhop hun nainih sung bangzah takin sawt a, gualnopna Cinema leh bawlung kimawl ciang lah tom mahmah hi.
-Bawlung kimawlna a hun kibehlap cih i zak ciangin kilungdam mahmah a, biak kikhopna a hun kibehlap ciang i phunphun hi.
-Khalam thangah nading laibute i sim ciangin i cim pahpah a, lawm kingaih thu kigelhna laimai 400 khawng zan khatin i sim zo pahpah hi.
-Lungdamna Thu mi kiangah gen ding i cih ciangin ka siam kei i ci uh a, midang gensiat ding ciang lah ka siam kei, i ci ngei kei uh hi.
-Limlahna lasiamte lasakna, mel leh puam hoih kidemna-ah tutna a masa gual i kituh uh a, biakinn ah a nunung/minung lam i tuh zaw hi.
-Tate laisiam ding i lim ngaihsut mahmah uh a, Nipi Sangkah ding i genpih ngei kei hi. Vangam i tung nuam ciat uh a, Jesuh nungzuih man a supna i thuak nuam kei hi.
-Pasian cihna banga suahkikna i zui nuam kei uh a, eima deihna bangin suahkik i sawm uh hi. Kumpi nasemte'n khasum tawm a sak ciangun "Nuakna" bawl thei uh a, tua pen lamdang i sa kei uh hi. Pasian nasemte'n khasum tawmthu a gen uh ciangin tangtel sihtan mah i bang uh hi.
-Zu dawn loh ding i gengen uh a, i vok vakte uh zu-huan om kei leh anngawl ding uh hi, i ci hi.
-Papi nungak hel, lawmngai om ciangin lamdang i sa kei uh a, Pastor zi nei loin nungak hel ciangin i gen kheukho uh hi.
Lungdam

Wednesday, May 17, 2017

SEN GAM PAINA

SEN GAM PAINA
Mang Laan Thang @ Pu Pu Thang

Leitung a mitampen gam ahi Sengam (China) ah Pasian in tuka (May 2017) ni 8 ni pan 13 ni dong hong paisak in Avanglian Akhutma tampi hong musak ahih man in pawlkhat teci kong pang nuam hi.

Ih theihsa ciat mah bangin Sengam pen communist gam ahih man in Christian upna pen ensan mahmah uh hi. Ahi zong in thu-um mi tampite' cihtakna leh thuakna hang in tuni in Sengam ah christian tam mahmah ta hi. Leitung leh a Sen kumpi mahmah in a theihloh kal in Sengam ah christian pung mahmah a tuni in million 160 val phata hi. Sengam bup i 10% val thamtham phata hi. Hih zah aphak lam Sengam a christian makai pawlkhat bek in theisim khinkhian hi. 

Hih zah a khanlawhna atun theihna ding a Pasian' mizat mahmah khat ahi Sen underground church te i makaipa tawh Pasian in 2015 kum in Shan gam Muse khuapi ah hong kimusak hi. Amau Muse ciang hong simlut uh ahi hi. Ni thum sung hunnuam kazang khawm thei uh hi. Amah pen American kumpipa Obama nangawn in amuh nop hang mukhalo hi. Sen kumpi in phallo hi. Sen kumpi in tamveipi man in bawlsiatna namkim thuak hi. Akum tamlua nailo himah taleh bawlsiatna namkim athuakna hang in dam hetlo a mihing' ngaihsutna abat leh sawt nungta nawnlo ding hi.

Sengam ah christian dei (denomination) thum bek om a ko kimuhpihpa i pawlpi mi million 100 val hi. Pawlpi mi tuazah aneih hang in ki niamkhiat mahmah veve hi. Mi mawkmawk bang lel hi. Sengam ah asimtham in khanlawhna lianpi atunna huhau in agam uh zong kihong in khangto a tuni in leitung ah ahaupen nihna hita uh hi. Biakna lamzong kihong mahmah ta a biakpiakna khawng kineithei pianpian ta hi. 

Tutung khualzinna:

Kawlte'n Shweli acih uh ama' min taktak Ruili akicihna khuapan in Pasian' thugen ka kipan uh hi. Hih Ruili ah sawtpi pekpan a ana om Zomi khat tungtawn in pawlpi khat piangkhia a kawlpau leh Sen pau tawh biakpiakna nam nih kinei a nuam mahmah hi. Pasian in hong ompih ahih man in inntekte leh ko apai teng in nuam kasa mahmah uh hi.
Ruili khit ciang in Ruili pan nai 3 val deuh akipaina ahi Ying Jiang khua kapai uh hi. Hih khuapen KIO/KIA te i phualpi ahi Laiza tawh kinai hi. Kachin gam pan a piang suangmanpha teng in hih khua tawn hi. Khuabup in suang zuakna vive himai hi. Sun sung tawlnga uh a zan ciangin suang kizuak ziahziah hi.

Na lamdang

Hih Ying Jiang khua ah sun thum sung Pasian' thu hilhna kanei uh hi. Mi tampi hong piangthak a Buddhist numei nih in ki tuiphun nuam ung ci ahih man in ani tawpni (May 12 ni) in tua tegel ka tuiphum uh hi.   

Thusinna manta in thu ka nget laitak un ka khe kikal ah mikhat hong lut phei hi. A tuung lam in naupang khat peuh hilel inteh ci kahih man in kamit ka hak tuan kei hi. Paikhia thei mahmahlo ahih man in ka mit hak in ka et leh naupang nahi hetlo in tangvalno khat na hi hi.
Tua tangvalnopa i mit ka et ciang in "Hong hon in" aci dan khat in ka thei hi. Kei zong alutung ah khutnga in thu kangen hi. Lawmteng in zong atheih uh ciang un hong buakhuan pheipah uh hi. 
A unu zong tua mun ah om a a unu' genna ah amau pen anu leh apa kikhen in anu un sihsan khinta in apa uh zong thong akiat laitak ci hi. Hih anaupa pen abil ngong in mi lau ngiat ci hi. Ahi zong in thungetna te Pasian in hong dawng in abil in khuaza ta a, launa pan in zong suahtakna ngah hi. Mi launawn deklo in la bang akisak teh diang ziahziah ta hi. Hallelujah!

Mi Bawngham Khat

Ying Jiang pan in Ruili lam zuan in May 12 ni in kaciah kik uh hi. Zan tun in tawl mahmah ka hih man in ka tunna ding uh hotel ka tun ciang un lupna tung kidenna in kizan ding kacih laitak "Siate siate hong paipak vo" ci'n mi khat hong kiko taitai hi. Ka va delh phei uh leh hotel neite i tapa ci uh in tangvalno amelhoih mahmah khat na om hi. Anu mahmah in hong paipih hi. 

Anu' genna ah "Amah pen khat veivei teh bawng aw lawi aw dan khat in awnggawp thei hi. Zan kim zankhang in zong awng thei hi. Mun tuamtuam ah kalah kawikawi uh hang dam zolo hi." ong ci hi.  Ko zong "Pasian dongh phot ni" ci'n thu kangen uh hi.

Thungetna tungtawn in Sia Hang Lian (Pha-an Bethesda pawlpi pastor) in thusuak hong ngah hi. "Alawmte tawh kitawng ngei a alawm te'n bum hi" ci hi. Tua tangvalno pa' kiang ah na lawmte tawh na kitawng ngei hiam ci'n ka dot uh leh anu in "alawm te'n vuak-huan ngei mah uh" ci hi. A mahmah in zong kitawng ngei ung ci hi.

Deihtak thu kanget uh ciang un suahtakna hong ngah hi. Tuani zan a kipan in awng nawnlo ci hi. A nu lungdam lua ahih man in "Siate aw sum bangzah hong piading kahiam" ci liang hi. "Ko sum thalawh hikei ung. Sum piak kullo" kacih uh ciang un alung nuamlo lua ahih man in letsong tampi hong piak ban ah hotel tunman zong hong lalo hi. Taamlai hoh un. Hotel man hong lalo ding hi'ng cilai hi.

Sapna Aw

Ying Jiang a ka tuiphum uh nih lak ah a khatpen in amau' omna Wan Ding khua ah ong hawh tapeuh unla kanu gupna thu hong gensak un ci hi. Hih Wan Ding pen 2016 kum Nov 20 ni a kipan kawl galkapte tawh nasiatak a kikap ahi Northern Alliance te' lak (capture) ngei khua ahi Kyu Gote Pangsai tawh ki galsai lian hi. Kawl leh Sen akizop cilna khua hi.

Ka hawhna te un hih Wan Ding leh Ruili ah ansaipi nei uh hi. La Show ah zong athak khat a honsawm laitak uh ahi hi. Anu gupna thu deihtak in ka genpih uh hi. A kam in bel "Na kan lai ning" hong cih sam hang in amel ih et teh suakta mahmah hi. Hong taam lai tapeuh un na utna penpen uh hotel nuampen ah hong koih ding hi'ng ci hi. Akam in agennop loh hang agamtat zia ih et ciang in suahtakna ngah ahih lam kitel mahmah hi. Ko tawh kithuah nuamsa ngiat hi. Ruili dong hong zuiphei hel hi.

Ka theihkhiat thu (lesson learned)

Nung kha sung in Tuipi khua pai ding in Pasian in hong sawl hi. Gentheihna leh haksatna tampi katuak hi. Dangka teng 3 lei kabat lawh hi. Ahi zong in ka sup kabaina teng sang atamzaw pek Sengam ah Pasian in hong atsak kik hi.

Leitung bup Pasian' neihsa hi. Lokho ding in hong sawl nana ah va khawh photphot ding hi. Ih lo khawhna pan in bang mah apiang tektek kei zong in Pasian in buh at hun teh buh omna ah hong atsak thei lel hi cih ka theihkhiat thuthak khat hi. 

Lai nong simsak ka lungdam mahmah hi. Pasian in a thupha tawh hong tuamcip ngiat hen.
Amen
Note' itna sung ah
Mung Laan Thang 
Zangkong

Copy form/- Zomi Daily

LAIKHAK NUNUNG

LAIKHAK NUNUNG
Dr Hau Za Cin
Dear el'
All is fair in love and war ana hi mawk.


I kiitna hang pen itna bek mah hihen ci-a i gente, 'a tawp tan ading' cih loh mi i mawk ngaih loh thu i gente'n mualliam ta. Ahi zongin "itna hanga ki ngai, itna hang mah a kikhen" ihih pen lungkim huai sa ing. Kiteng mai unla… hong kicih lai in "aw" a na cikha leng... "Kei sangkah lai hi'ng, tua bang pah ding hi thei kei. Hong ngaih tak tak leh ka laisim zawh hong ngak hen," ci-a ka dawn pen kei tung hong tungkik a, "nang ka nu hon dot lai a hoih taka dawng lo hi ve cin…" Pasian in kei adingin midang hong koih sak a, nang adingin kei hong seh lo cihna himai, thupi kei.

"Dry flower" i lak khop ni a annkuang i um khopte…. NEHU Bus ah tuang khawm a, gam palak ah paakhoih i zonkhopte, zum pi pi a -- hoih hong sa ka hi… cih kong gen theihna dinga lawmte'n chance hong piak lai uh, 'tua bang gen kul kei, thei khin ing, ken zong hong ngai kei leng hitan hong zui lo ding ka hi…. nong cih ni-a i paina lamdung, dry flower neute i lawhna munte, etc..
Tua zawh ciang NEHU pan Sihzo kong lawhsakte uh mi muh ding lau a, lawm K' tawh NEHU Bus sungah polyethene bag-a ka gukguan tun'tun' laite uh ka genkhak uh ciang' nuih bang za zezen, 'hunlui' hita mai mah! Na nu sihzo-mehpok huan kong nek ni te uh….. oi hun leh nite'n mual liam zungzung a na hi mawk. Kum dang bang tho in SSPP sports hong tung kik a, guahzu nuai ah 'umbi' ka khuk khoppih ding om nawn kei mah leh - Liapaal etlawm, samtom biangno, maitai leh ngaihbangte tawh singdang ngailo laitual na lengkhawm ung.

Lamka ah kong hawh lai, na maitai loh dan leh kei nong muh cianga na maimialna te ka muh ciang (micih dan in) something fishy om in ka thei a, nong niangtui piak zong ka dawn tei hangin Shillong-a i dawnkhop zelte sangin lim-lo-zaw toh kibang hi. A taktak in bel lim veve ding hi. Niangtui dawn zo ka ciah uh ciang na nu in, "… ana khawl mah dih kon gennop om…" ciin na inn nunglam vuah hong samsuk a, "Midang kiangah 'aw' ka na ci ta uh. Nang Shillong a kon dot lai hoihtak-a hon dawng lo nahih ciang a...." Oh! bang hanga "Aw" ana ci mai lo ka hia ka ci nuam phial hi. Hoihno (ka no phuahna min uh) kianga ka gensa "nong ngaih tak tak leh hong ngak ding na hi…. " cih pen ka phawk kik a, ka ciah hi.

Lia leh tang ki itna pen a nop ciangin nop mah ven, a haksat ciangin hamsa sam ei maw. Khat lungdam khat kahna hi den mawk!! Itna i cih zong bang hiam? Itna i cih kidona hi. Itna-sang-zaw tang dinga kidona, itna-tam-pezaw hi dinga kidona. Itna tungnung kituhna. Itna galvan tuamtuam zatna mun hi mawk hi. Itna galphual (battle field) ah mi khempeuh kiding den a, galvan tuamtuam ki tawi ciat hi. Pawlkhat galvan sum leh pai, melhoihna, pilna, siamna, minthanna ahih laiin, pawlkhat galvan pen itna bek mah hi mawk hi. To pen a, muibun pen in, zong deih huai pen ahih manin neih ding zong baihlo hi. Tulai khangthak tampi in deih lo uh a, love me for a reason, let the reason be LOVE cih khawng ngaisang lo uh hi. A reason pen LOVE hong hiphawt peuh mah leh adang khempeuh zong hong piakthuah lai ding hi, lungnopna leh lungkimna te tawh?
Bawngsa kong lei uh i nekkhawm laite cikciang tuangtung kik thei ding hiam? Solkha tang nuai ah fone toh kiho lai te! Tung solkhapi mual dawn hong suah pan van lai atun dong phialphial i kiho te lawmte'n 'phone sawt zang pen' title hong pe liang uh hi. Nai thum sung khawng sawt i sak loh pen lawmte'n sawt sa thei lua uh hi di'ven, fone booth ah: "Make your call short, not more than 15minutes, think for others…" cih na suang uh a, tua manin thumang tak in sawt calls kizang thei a, mi hong theihsiamna uh lungdam huai vanglak hi!

Nunlui khempeuh genkim zawh ding hi lo a, gen mangngilh loh ding pawlkhat bel om hi. Na lawmnu toh nong hawh masak ni vua Frooti nong puak uh ka mangngilh kei a, nong hawh nunung pen vua ka hostel room sunga phalbi mei 'Heater' i awikhop-lai zong ka ngilh thei kei hi. Theitui, ko zong ka dawn ngei loh uh deihsak tuam vilvel-a kong puakte khawng uh tu'n thring mahmah tawh kibang liang hi. Lawmte'n, "I lawmpa'n Shillong ah Ngal man" hong cih top uh zong chu nuam sih e! Present tuam tuam i kipiakte gen ngai nawn kei. Ka Dairy sung-a na min tuang tengteng suhmit ka sawm a, sumit hileng (tua kum) ka dairy simtak nawnlo ding ahih manin ahi bangbangin koih zaw ning ciin ka khel kik hi. Na melhoihna, na kamsiamna leh na holim siamna ka miss mahmah hi. I nih bek-a na Ngasa meh uh Velview Cottage ah zumsim a i nek khop ni te mitkha ah lang ziaizuai lai a, i kiheel tung laia nikhat i vakkhop, Police Bazar painuam tuak hi napi kua mah kigen lo, inn tun cianga PB pai ut tuak i hihlam i gente pen i zum man hi lo a, romance effect hi zaw hi! Mi cih zel bangin ken zong, "gennop tampi toh" hunsak phot ning.
A ki itsa, itna hang mah a kikhen….
Mangpha.
Hun khat lai-a na it,

Thursday, May 11, 2017

April Fool Hong Piankhiatna Thu


April Fool Hong Piankhiatna Thu

Kikhemni i cih pen Manglai in April fools' day kici a, a khiatna pen April kha nihai cih ding ahihi. Ahihanin a zat dan pen April 1 ni in a khengval lua hilo, minsiatna ding leh siatna a piangsak ding te pawl hilo, ciamnuihna tawh kikhem in hehlak lo a, gualnop bawlna a zat ding dan ahihi. Ahihangin akipat tung lam pen kikona Dan in kizang zaw leh kilawm hi.
Kipatna lian pen theih dan kibanglo thei in kei theih dan hong gelh ning.
Rome kumpi Julius Caesar in 46 BC a bawl calendar ah kumthakni pen April 1 ahihi. Kum 1628 akizat khit ciangin 1582 kumin Pope Gregory XIII in bawl pha in kum thak ni pen January 1 dingin bawl hi. Tua calendar kizang pah in tuni dong kum 434 sung I zangta hi.
Roman te in kumthakni pen April 1 pan January 1 ah ahong kilaih ciangin mitampi zongsang nailo uh hiding hiven kumthakni pen April 1 zang tawh January 1 zang tawh om lialua uhhi. Tua bangin Pope Gregory XIII in thu a suah liang hangin mipi lam in April 1 ni mah a zang teitei om uhhi. Kumthak zatni kituak nawnlo ahimanin January 1 zangte in April ni 1 ni a kumthak dawn teitei pen mihai, lungsim kimlo ci in ko uh a, nidangin Happy New Year a kicih dakdak uh pen April fools' day kici gawp uh hih tuak hi. Hun hong paipai in April 1 a tun sim in ciamnuihna tawh kikhemna ni in hong zang suak mawkmawk uh ahihi.
April 1, 1698 in kikhemna hina pi in Tower of England ah Humpinekai kisillai en dingin mitampi pai ngeingai uhhi.
April fools' day zang mi masa (procusor) pawlkhat te; Roman festival vof Hilaria, festival of India, Mediaeval of feast of fools te ahi uhhi.
Kum zalom 19 na ciangin Canada, Europe, Brazil leh United States te ah uang takin zang ta uhhi.
Argentina te in " Que la inocenia le valga" ci uh in ei pau in mi khemsa in om kei in ci uhhi.
Mi khempeuh kibang kimlo ihimanin mi khem nuam a sa te in April 1 ni in siangtho takin mikikhem thei a, ahizongin minsiatna ding leh a khengval lua om thei veve hicih phawk ni.