This is default featured slide 1 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

This is default featured slide 2 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

This is default featured slide 3 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

This is default featured slide 4 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

This is default featured slide 5 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

Sunday, July 16, 2017

GULPI AI LEH THIAN ZA MUNG

GULPI AI LEH THIAN ZA MUNG

Pu Thian Za Mung te innkuan pen Chin State Chawhte khua ah teng uh a, 2008 kum a thupiang ahihi.

Nikhat Pu Thian Za Mung pen a tapa tawh saphu leh sakuh beng in gamvak uhhi. Saphu paina zong dingin kikhen uh in mun khat tuak ah pai uhhi. Sau paiman nailo in kawm sung khat ah sakhi tal khat ling kalkal a ding Pu Mung in mu hi. Pu Mung in a temtawng lakhia in a sakhi gem/khum khiankhian in sat a sawm leh thampi khat tawh kibing muh vat hi.

Pu Mung in zong thampi aikaihsa hi ei, bangmah cih kei ning ci-in a nungkik leh thakhat in thampi in bawhpai in zialnelh a, a khanglam ah thampi tawh kikhuk suk khawm hi. Pu Mung in a temtawng tawh thampi lutang a sat leh thampi zong zaw pah in khahkol zaw deuh hi.

Pu Mung tapa in a pate thawm a zak ciangin thakhatin delh pah a,a pa tawh thampi vat huan in that uh a, tong 15 tak sau hi. A pata un a khanglam ah kai suk in luipang ah a sa sem dingin kithawi in pu Mung in temtawng tawh a ngawng a tan leh huihpi nung kipan pah hi. Huihpi nung nasia mahmah sung in a gulpi ngawng kitansa dak ngakngak kik a, a pa ta un sattuk kik thei uhhi.

Pu Mung in a gilkhei ding a kipat leh a kimah mihonpi ding tawh kibangin khuasik mul tho in a tapa lau mahmah hi. A tapa ciah mengmeng ding ut a, a pa in thamsa leh asinkha ciahpih ding bekbek ngaihsun hi. Thampi gilpi a tem tawh kuikek in a phen leh suang manpha nih la khia in a gei a suang tungah koih hi. Tua khit ciangin letmat guk a sau khepi cia cia suai tawn 6 zong mu hi. Suang tung a koih suang manpha lak a sawm leh kuaman a la lah hi lo in mang a, a kim a pam a zonzon uh hangin mu zo nawn mahmah lo uhhi.

Amau zong kinawh thawi mahmah uh a, a sa leh a sinkha te la in a puakhop tuak tawh ciah uhhi. Lam a pai uh leh muhtheihloh a zui om tawh kibangin a nunghei vat uh hangin bangmah lah mutuan lo uhhi. Thakhat thu in ping kipei vat in a tapa kipumpaih hi. A banglo kal sunghiam in a suaitawn te uh man cihtak in mang leuleu hi. A upmawhna teng a pumzon uh hangin mu zo mahmah lo uh a, a tapa in hibang thu thei ngei keng, a sa teng zong paigai ni a cih leh a pa in a sa te pailo e, pai mengmeng zaw ni, a ci hi.

Pu Mung te pata vaitung pen a thei masa sa in delh ngeingai uh a, pu Mung in a tuah khempeuh abanban in gen gai hi. Thampi sinkha pen vuttui koihna um sungah koih in hoih takin sincip uhhi.

Zan ciangin pu Mung in mang lamdang mahmah khat man hi. A mang in a tapa tawh gamsung ah a om laitak un, loudspeaker tawh mi awng awng a, Thian Za Mung te pata man dinghi hang, a ci hi. Tua khit ciangin galkap nih in ka kumpi nu uh na thah manun kong man uhhi ci-in man uh a, thongsung ah a koih sawm laitak in galkap mang khat pai in galkap khatpa thatlum pah in a khat pen kha 4 sung thongkia dingin ci zawsop hi. Tua khit ciangin khanglo hi. Zingsang a thawh uh ciangin thamsinkha a et uh leh a koihna a sin kihong lo na pi in mang leuleu hi.

Thampi a thahzawh ninih ni akipanin pu Mungte pata a ci uh na gawp in lumcip uhhi. Zawlsei khua a thungen thei khat a zot uhhangin phatuam tuanlo uhhi. A ganno te uh, leh a sakol te uh zuak in Kawlpi zato zuan uh a, bangmah nuamtuam tuanlo uhhi. Kawlpi a bumleh siam Phung Tin a lehsak uh hangin kilamdang tuan lo hi. Laitui khua a a sakol leipa uh pu Khan Za Khup in dawite thong ah a kia hi uh ciai, mi na zotzot uh a, na kibawlbawl hang un dam tuan kei nuteh, lah sihpih tuan kei nuteh, a ni a cin ciang dam lel nuteh, a cih ciangin pu Khup thugen um uh a, tua bangin om uhhi. Pu Khup gen mahbangin thampi a thah zawh uh kha 4 a cinni in dam cihtak in dam siang sitset uhhi. Tua akipan in pu Mung in gamlak ah thampi a muh zel hangin thah dingin ngaihsun nawnlo hi.



KUA KISAM ZAW
Laigelh/ Thang Do Khen.


1. Khua khatah Minister hong pai ding cih thu ki za sak hi. Minister pen a hun ciam lian-ah hong tung hi. Ahizongin khua mite kiging man lo uh hi. Khua upate khat in, "Uliante peuhmah a hunciam uh sangin nailang bang a kai zaw dingin a ngaihsun ka hi uh hi" a ci hi.

2. Khangual honkhat gualnopna bawl dingin lui lamah a pai uh hi. Ciamnuih leh cihtak a khen lo mikhat in, "Hong pai un, i lawmpa tuikia" ci-in kiko hi. A lawmte in um phalo uh ahihmanin a nungta lai in a lap man kei uh hi.

3. "Ka thusim theih khat hong gen ning, kua-ma kiangah na gen nawn kei in" a cih zawh a sawt lo-in, tua thu kikan-a, ama' tung mah a tu hi.

4. Naupang kum 5 mi khat khuapi sungah gammang hi. "Na pa kua hiam" ci-in kidonga thei lo hi. "Na nu kua hiam" kici-a thei lo hi. "Na khua-min bang hiam" ki ci-a thei lo hi. A buaipih dingte in buaipih thei lo hi.

5. Ta khat neihsun ci-in, avot a sa thuak sak nuam lo in, inn-ah a om sak den hi. A nu in anhuan' ding, mehbawl' ding a baihsa in koih kholh sak den hi. Cim phawngin a et dingin TV zong a lei sak lai hi. Sun ciangin a lawmte tawh TV en den uh a, a nu vai hong ciah kuan ding ciangin, kipei biangbuangin, mehbawl' ding hun ngah nawn lo-in zingmeh khing peuh a satsuah zel hi. "Ka lawmte hong hawhin, hun ka ngah kei" ci-in a nu mehkhing peuh a meh sak den hi.

6. Khatvei putu kikhawl khat a pu in, "Ka tupa no, hoihtakin ka makaih ding hi a ci hi. Nikhat sung a kikholh uh ciangin a tupa ut nawn lo hi. A pu lung nuam lo ahihmanin bangci thu hi ding hiam, ci-in a kanleh, "Ka nu, ka pa in zong hibangin hong bawl nai kei" a ci na hi gige in, a nu, a pa nangawn a na khasia zo mawk uh hi.

7. Company khat in a innlampa' kiangah a lam ding zah a zawh khit ciangin, a val-in khat lam beh lai dingin a sawl hi. "A hoih mahmah, a to mahmah dingin khat na lam lai in" ci-in thu a pia hi. Innlampa in, "A val-in khat lam dinga, hoih mahmaha, to mahmah ding, cih zaw lai pen, kei'n cik-a inn zulhlam ngei ka hiam, a val-a lam dinga tua bang hong cih sawnsawn pen hong simmawhna hi" ci-in hehlungpi tawh a kipan hi. Zawh baih theihtheih dingin hih mengmenga, a lamh sate sangin to zaw ding cih genlohin, zulhlamh lua ahihmanin, a pu a khem nadingin a tungtham teng a za hoih takin a zut hi. A zawh ciangin a pu a ap-leh a pu in, "Hih zah ciang i-kithuah pen, na citak mahmaha, ka lung a dam mahmah hi. Tu-a ahoih phadiaka na lamh pen nang kong pia hi. Na zi na ta tawh na luah ta in" a ci hi.

8. Pasian thu a kigenna camp ah ka luta, ka siate laka khat in hong makaih hi. Ki apna hong sap ciangin ka pai thei kei hi. Banghanghiam cihleh lo ka kiveeng uh a, kigi hong keek den hi. Telgenna:- (Tua nu, tua pa tua ci, ci-a a om thu khat a kigen hilo hi. Tulai hun panin khangthakte' mitkha ah a luai thei uding gen dan tuamtuam zatna hizaw hi. Khristian ihihnate sawt nailo ahihmanin, a hithei bangbanga hong ki makaih hiphotin, Khristian hihna hong sawt toto-leh, khangthakte in, a hithei bangbanghinawn lo-in, leitung lam, kha lam, kikhaikim-a hong gen khiat theih nading, muhkholh sak nopna hi).

9. A monu in a teeknu kiangah, "Kei a hoihlo tuam hituan ka hiam, na vawh bangin a at na hi hi" ci suk giap hi. A monu zong a sawt lo-in, teek hong hiding ahihmanin, kici giap zel ding hi. Tua khaigui hoihlo a botsat thei ding mi, tulaitakin kua hi ding?

10. (1) Bang mi etet, ka cihleh kei zong a en ka hi gige a, mite' hoih lohna ka koleh kei zong a hoih lo ka hi hi. Banghanghiam cihleh mihoihte in kua mah ko lo hi. (2) Vaihawm makai khat ka hi-a, meigit tangkhat in singkung tampi sia sak thei in, singkung khat in zong meigit tampi piangsak thei cih ka thei hi. Ka theih bang a thei lo mikhat in gam hong kang sakleh kua' mawhna hi ding? (3) Kammal hoih khat in lawm piangsak thei in, hunpha zong a bawl thei hi. Tua mah bangin kammal hoihlo khat in gal piangsak thei in, hun a sia sak thei hi. Hih thu a phawk masa ding pen a za masate mah hi a, tua mi kua hi ding? Telgenna:- (A mi tua hi, cih thu hilo hi. Khat leh khat kizopnate ah deih batloh hun om thei ahihmanin, a ngaihsun thei masa-sa in thu-khui pahpah thei leng, cihna). (4) Mite' mawhna ka maisakleh ka mawhna hong kimaisaka, mite' mawhna ka ciaptehleh kei' mawhna zong hong kiciamteh hi. Gal ka deihleh ka nei thei a, lawm ka deih lezong ka nei thei hi. (5) Satan in hong khem hi cih thei napi a, khem'zawha ka om'leh, khemna sunga ka tukna pen kei' mawhna maw, Satan' mawhna? (6) A hoihloh lam thei kha lo-a gamtate pen, 'Khial' (lamkhial) ki ci a, thei napi-a gamtate ahihleh, a 'Mawh' ki ci hi. Ki taangko napi-a theih lohna zong kua' mawhna hi ding hiam? Taangkote maw, Ei..? (Pilvan loh mawhna). (7) Ka tai theihloh nading mun khat-ah, "Hong kihilh hito kei ci-in ka mawk om'leh, ka kihelloh mawhna pen, hong hilh ding a mangngilhte' kisapna maw, kei-ma kisap na? Telgenna:- (Hih thu ah zong, vaikhat peuhpeuh-ah, ei hong kimangngilh taleh, khasiat ngaihsutin, ki-dai thah mawkmawk lo ding, cih lam etsakna mah ahi hi. Gentehna tawh mikhat i-zang phial zongin, amah hipah lo, cihna). (8) Mindaina thuak mikhat in a lawmte' kiang a va zuatleh, na thusim lo uh ahihmanin, lametna bei-in a sih lawh hi. Tua sihna thu-ah kua in mawh pua ding hiam? (9) A hilo pi khat up khakna pen kua' mawhna hi ding? (Thu kan loh mawhna). (10) Khristian gam sunga om hi napi-a, Hell khuk sung i-tunleh kua ngawh ding?

ZAWL AI THU

Zomi te pen tpkhanglui laid pek a kipanin pusa pasa, sumtawng, kelkong, innsungpi, sumtawng, huankhang, tui, gamsung, khuazing khuavak leh singbul suangbul bia te ihihmanin dawi biakna tawh kisai in siampi nei a, eipau ngiat in phuisam in biakna kician a nei minam ihihi.

Dawi siampi te in cidamsakna, bumtheihna leh bum lehna, zawl ai leh zawlkhen, khutdawh dawm leh aisan cih te hih theih uh a, hauhna liatna dingin tuiphul ai, gulpi ai, suang ai, sa ai, pheisam ai, Nitui ai akipan ih nei a, hong netum kik leh hong netum kik lo cih bangin Zomi te in tangthu ih nei hi. Tua ahimanin ai a kigen nak leh dawi thu in ih ngaihsun pah a, tudong in tua bangmah in kingaihsun lai hi. Zawl ai thu enleng mikhat in nungak/numei khat zawl ai a piak leh ngai pah in sulzuih pah lian hi. Ahihangin zawl ai tawh a kingai a kitengte pen kilemthei lo in kitawngtawng uh a, zawl ai kipia a kitengte a zi pen a teeksih omkhol lo in kigen hi. (Khantom cih na).

Pasian' Lai Siangtho ih sim ciangin Zawl ai pen BC 1900 kim pekin Jacob tapa Reuben in gamlak ah Zawl ai kung mu in a ciahpihna kimu hi. 

Piancil 30:14-15 14 Mangbuh lak hun laitakin gamlakah Reuben pai-in zawl-ai kungte va mu a, tuate a nu Leah’ kiangah a ciahpih hi. Tua ciangin Rachel in Leah kiangah, “Na tapa’ zawl-ai kungte kimkhat kei hong hawm in, hong thum ing,” a ci hi.

15 Ahih hangin Leah in, “Ka pasal nong suh thuneu sa na hi hiam? Ka tapa’ zawl-ai kungte zong hong sut lai ding na hi hiam?” a ci hi. Rachel in, “Tua ahihleh na tapa’ zawl-ai man dingin tuzanin amah, nang tawh hong lumkhawm thei ding hi,” a ci hi.

Solomon La 7: 13 Tua lai-ah zawl-ai kung a namtui gim na za ding a, singgah lim namcin i kong gei-ah a om hi. Ngaihno aw, a gah a lui le a thak nang adingin na duhduh kong koihsak hi.

Hih a tung a kigen Zawlk ai pen Hebrew pau in “DŪណĀ’ÎM” cih na hi a, cidamna zatui, ta neih theihna ding lam a genna hizaw hi. (Fertility plant or Medicinal plant. Plant used as medicine that people believed helped a barren woman become pregnant)

Tanglai pek akipan zawl ai kung kizangin tudongin Arab mite in zang uh a, nau a neih theihna ding in a gah ne uhhi(used by the ancients as a means of promoting child-bearing). Tua banah a gimnam tui mahmah na pen zong a deih na bangbangin zang uhhi.

Tua ahimanin zawl ai nam nih om cihna ahihi. English in a tei uh ciangin mandrake/Devil's apple ci uh a, tua pen dawithu genna himawk hi. Tua pen mythology lampan a laksuk uh hi a, siattutna, mei kangsak thei dawi te, dawisiamna, dawi thu (witch craft, evil/black magic, etc.), Mandragora autubalis ahihi.

Lai Siangtho sung a, zawl ai pen dawithu hi leh Pasian mite ahi Jacob zi te leh Solomon kumpipa in nupa thu leh lawm kingaih thu ah Zawl ai zang hetlo ding uhhi. Lai Siangtho sungah a ai thu kigenlo in a kung leh a gah kigen hi. A taktak in Pasian ii vangliatna leh hong itna te pen Pasian ai hi a, dawi ai sangin Pasian ai hatzaw, phazaw ahimanin dawibia nawnlo in Pasian a kibia ahihi.

Zawl ai kung pen Zogam ah zong om a, meising in tuahkha leng innsung teng namtui vauvau zo liang in a gim pha mahmah hi. Tuhun ciangin innhuan leh gamhuan ah kisuan/kicing zihziah ta in zawl ai kung a gai (solid) te bang pen tam man mahmah hi. Zawl ai kung te la dingin nungak khat tungah ih tat pongmawk hangin hong ngai tuam hetlo in nazat nopna thei leh heh mahmah zaw lai dinghi. Zawl ai kung pan in zatui pawlkhat kibawl khia a, mitna, sungpai, gilpina leh cancer bawlna in hoih mahmah hi ci-in kigen hi.

Jacob in Leah leh anau Rachel tenpih a, kum 7 tuak a thalawh ngiat a ngaih mahmah a zi te ahihi. Lead te unau zat zawl ai pen itloh man leh ngaih loh man a, a zat uh hi lo in a ta neih theihna ding uh ahihi. 

Tua ahimanin zawl ai kung leh lawm ngaih vai a kizang zawl ai (dawithu) kibang lo cih pen ka muh dan ahihi. Zomi te leh minam dang te zat zawl ai dawithu te thulu dangin gen ding hihang.

Zawl ai kung cih pen Zogam a te leh gamdang te kibang khin lo hi. A nuai a dictionary te en suk ni; Piancil 30:14-16, Solomon La 7:13 sung zawl ai kigenna dictionary endihni; Mandrakes (Hebrew dudaim; i.e.) = Zawl ai kigenna nam tuamtuam te;
1) love-plants
2) violet pak
3) unok pak (Lily)
4) zanpaak (jasmine)
5) Pateh (truffles or mushrooms),
6) paak khempeuh (flowers) ,
7) sekpi (citron),
8) Sodom's Apple,
9) lqove-apple,
10) Satan's apple,
11) eggs of the jinn. Dictionaries - Smith's Bible Dictionary - Mandrakes Dictionaries - Easton's Bible Dictionary - Mandrakes


🌈#Ka_Modingnu_tungah_Laikhak
📝 # Zo_Kuam_Thawn
GAL-VAN NAM THUM
Laigelh/ Thang Do Khen